De legende van La Vampira de Barcelona gaat over een kindermoordenares, misschien wel de grootste van Spanje. Een afschuwelijke geschiedenis, waar veel kinderen helaas het slachtoffer van zijn geworden, speelde zich in de Barceloneze wijk El Raval af aan het begin van de 20e eeuw.
Achtergrondgeschiedenis
La Vampira, wiens echte naam Enriqueta Martí is, leefde van 1868 tot 1913, in een tijd dat Barcelona een moeilijke periode ondergaat. Barcelona kreeg onder andere te maken met de Spaans-Amerikaanse Oorlog, de gevechten in Marokko en de Tragische Week, die allemaal op hun manier voor onrust zorgden en vele slachtoffers opleverden.
In korte tijd groeide de stad zo dramatisch veel dat het niet ongebruikelijk was dat er 40 tot 50 mensen in één huis woonden. Veel van deze mensen woonden in de ruige, gevaarlijke wijk El Raval, in die tijd –en nog steeds wordt deze wijk soms zo bestempeld- de rosse buurt van de Catalaanse stad. El Raval was een plek waar werd gevochten, geprostitueerd, gestolen, gedronken en waar veelvuldig drugs werden gebruikt. Kinderen leefden op straat en overleefden door van anderen te stelen of door te bedelen. De Barceloneze haven, die zich in El Raval bevond, was bovendien Europa’s belangrijkste kanaal voor het uitvoeren van minderjarige prostituees naar wereldsteden als New York, Rio de Janeiro en Buenos Aires.
El Raval: Barcelona’s Red Light District
Enriqueta Martí was één van de bewoners van El Raval. Als jonge vrouw kwam ze in Barcelona te wonen. Hoewel ze als dienstmeid en nanny haar brood wilde verdienen, belandde ze al snel in de prostitutie. Opvallend aan haar leven is dat ze dagelijks mensen bedroog. Ze leidde een dubbelleven. Gekleed in oude vodden ging ze overdag al bedelend de straten over: langs liefdadigheidsinstellingen, kloosters en parochies. Eenzame of verlaten kinderen lokte ze mee, door ze bij de hand te pakken en zo geen argwaan te wekken door te doen alsof zij hun moeder was. Deze kinderen hadden geen idee wat hen overkwam en gingen een verschrikkelijk leven tegemoet, ze werden geprostitueerd of vermoord.
Het feit dat ze bedelend de straten overging doet vermoeden dat Enriqueta erg arm was, maar niks is minder waar. Als prostituee en pooier verdiende ze genoeg geld om ‘s avonds met vermogende Barcelonezen het nachtleven in te duiken, compleet met luxe kleren, hoeden en pruiken.
Ontdekking en arrestatie
Op 10 februari 1912 ontvoerde Enriqueta het meisje Teresita Guitart Congost. Dit zou haar laatste slachtoffer worden. De hele stad zocht twee weken lang wanhopig naar het meisje. Uiteindelijk speelt de buurvrouw van Enriqueta, Claudia Elías, een belangrijke rol in de ontknopen. Ze ziet op een dag een meisje met kortgeknipt haar voor het raam spelen en vindt dit zeer verdacht. Nog nooit eerder had ze dat meisje hier gezien. Toen haar buurvrouw van het betreffende huis voor het raam stond vroeg Elías haar of het haar kind was. Zonder een woord te zeggen, gooide de buurvrouw het raam dicht. De buurvrouw in kwestie? Niemand minder dan Enriqueta Martí, die zich waarschijnlijk zeer ongemakkelijk voelde.
Elías vond de hele situatie nogal verdacht en sprak dit uit tegenover een matrassen-maker in die straat, samen met haar vermoedens dat het nog wel eens de vermiste Teresita Guitart Congost zou kunnen zijn. Elías had het gedrag van haar buurvrouw altijd al eigenaardig gevonden…
Kippen
De matrassenman nam contact op met de politie, die vervolgens een inval deed in het huis van Enriqueta. Om geen argwaan te wekken deden ze alsof ze wilden checken of zij kippen hield. Eenmaal in huis troffen de agenten twee meisjes aan: Teresita Guitart Congost en een meisje dat Angelita werd genoemd.
Een kaalgeschoren Teresita vertelde de agenten dat ze mee was gelokt met snoepjes. Toen Teresita steeds dichter bij het huis van Enriqueta kwam wilde ze naar huis, maar Enriqueta was inmiddels niet meer zo vriendelijk en bedekte haar met een zwarte lap om haar vervolgens mee naar binnen te sleuren.
Eenmaal thuis, schoor Enriqueta haar het hoofd kaal en gaf haar een nieuwe naam: Felicidad, wat geluk betekent. Enriqueta vertelde haar dat zij vanaf nu haar stiefmoeder was en dat ze geen ouders meer had. Ze voerde haar aardappelen en muf brood, en kneep haar regelmatig. Teresita werd ten strengste verboden om op het balkon of voor de ramen te komen, of een kijkje te nemen in één van de andere kamers. Toen ze dat op een dag toch deed, deed ze een vreselijke vondst: een zak met bebloede kinderkleren en een bebloed mes.
Het andere meisje dat tijdens de huiszoeking werd aangetroffen was Angelita. De dingen die zij heeft gezien zijn nog veel verschrikkelijker. Zo heeft Angelita met eigen ogen aangezien hoe de vijfjarige Pepito op de keukentafel werd gedood. De identiteit van Angelita was lastiger te achterhalen, mede doordat Enriqueta beweerde dat het haar eigen kind was, een kind van haar en haar ex-man: Juan Pujaló.
Knipperlichtrelatie
Toen Juan Pujaló hoorde dat zijn ex-vrouw was gearresteerd presenteerde hij zichzelf vrijwillig aan de jury, waar hij verklaarde al jaren te zijn gescheiden van Enriqueta. Volgens Pujaló kwam dit door het ontrouwe gedrag van Martí. Ze was al voor het huwelijk werkzaam in de prostitutie en ging daar na de trouwerij gewoon mee door. Daarnaast had ze affaires met andere mannen, ging ze om met ongure types en gedroeg ze zich raar, vals en grillig. Ondanks haar rare gedrag kam Pujaló meerdere keren bij haar terug: in totaal zijn ze zes keer uit- en bij elkaar geweest. Op het moment dat Enriqueta werd opgepakt waren ze echter al vijf jaar gescheiden én kinderloos. Angelita kon dus onmogelijk hun kind zijn. Uiteindelijk bleek Martí Angelita uit de wieg van haar schoonzus, Maria Pujaló, te hebben gestolen, die ze deed geloven dat het kindje bij de geboorte was gestorven.
Gruwelijke ontdekkingen
Enriqueta werd opgepakt en in de gevangenis gegooid. De politie startte ondertussen een groot onderzoek naar deze zaak. Ze begonnen met een tweede inspectie van haar huis, waarbij ze de zak met bebloede kinderkleding en het mes waar Teresita eerder een verklaring over had afgelegd. Daarnaast troffen ze nog een zak met vuile kleding aan, waar onderin zo’n 30 menselijke botten zaten. De botten hadden resten van brandsporen. Ook vonden ze een kast met mooie kinderkleding, voor meisjes en jongens. Een afgesloten kamer bevatte zo’n 50 potten waar onder andere gemalen botten, gestold bloed en kinderhaar in zat.
De appartementen waar Martí eerder in had gewoond werden ook onderzocht en leverde net zulke afgrijselijke ontdekkkingen op. De politie trof overal dubbele wanden aan met menselijke resten erachter. Eén van de huizen had een tuin. In het tuinhuisje vond men het skelet van een driejarig meisje en botresten van kinderen van 3, 6 en 8 jaar. Aan sommige resten zaten nog stukken stof of kleding. Deze kleding zag er erg armoedig uit, waaruit kon worden opgemaakt dan Martí zich vooral richtte op arme gezinnen. Zij hadden immers het geld en de middelen niet om hun vermiste kinderen op te sporen.
Remedie tegen tuberculose
In het appartement in Ponent (nu Calle de Joaquín Costa) deed de politie nog meer vreemde ontdekkingen. Zo hield Martí een boek bij met recepten en remedies en had ze een lijst met de belangrijkste families en personen in Barcelona. Naast haar ‘functies’ als pooier en prostituee, verdiende ze geld bij als heks. Ze maakte middeltjes tegen enge ziektes als tuberculose en andere ziektes waar op dat moment nog geen medicijnen voor bestonden. Hiervoor gebruikte ze de raarste ingrediënten. Vet, bloed, haar en gemalen botten… allemaal van vermoorde kinderen.
Gevangenis en dood
Toen Martí was opgepakt en in de gevangenis belandde, zag ze waarschijnlijk in dat het voor haar verloren zaak was. Ze probeerde zelfmoord te plegen met een houten mes, maar faalde. Om meer zelfmoordacties te voorkomen, plaatste men haar in een cel met drie beruchte gevangenen. Uiteindelijk stierf Enriqueta Martí een jaar en drie maanden na haar arrestatie. Ze werd gelyncht door andere gevangenen. Als officiële doodsoorzaak werd kanker opgegeven, waar ze ook aan leed, maar de realiteit was een brute marteling met de dood als gevolg.
